سنگ شناسی و ژئوشیمی پریدوتیت های منطقه نقده شمال غرب ایران

ناحیه مورد مطالعه در استان آذربایجان غربی واقع شده است. این منطقه از دیدگاه تقسیمات واحدهای ساختمانی- رسوبی ایران، بخشی از کمربند دگرگونی و افیولیتی زون سنندج- سیرجان در نظر گرفته شده است. این مجموعه افیولیتی انتهایی ترین بخش کمربند افیولیتی زاگرس در شمال غرب ایران را تشکیل می دهد که امتداد غربی آن به عراق و ترکیه می رسد. کمپلکس افیولیتی نقده از سنگ های پریدوتیتی، گابرو، پلاژیوگرانیت و مشتقات آتشفشانی مافیک تشکیل شده است. آمیزه های افیولیتی، دربرگیرنده سنگ های الترابازیک، سرپانتینیت، دیاباز و اسپیلیت است که در حد رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت تحتانی دگرگون شده اند. با توجه به مطالعات پتروگرافی صورت گرفته بر روی پریدوتیت ها درصد سرپانتینی شدن در آن ها متفاوت می باشد. بر اساس مطالعات مینرال شیمی پریدوتیت های سرپانتینی شده ترکیب الیوین ها از نوع فورستریت می باشد. عدد mg# عددی بین 85/0- 92/0 است. ارتوپیروکسن ها دارای ترکیب انستاتیتی هستند. عدد منیزیم این کانی ها 91/0- 93/0 و مقادیر al/(al+fe3++cr) بین 51/0- 92/0 است. ترکیب کلینوپیروکسن ها دیوپسیدی است. عدد منیزیم این کانی ها بین 51/0- 96/0 و مقادیر al/(al+fe3++cr) بین 02/0- 57/0 است. ترکیب اعضای نهایی اسپینل ها بین mag (0.04- 0.06) ، chr (0.62-0.66) و spl (0.51-0.58) در نوسان می باشد. عدد منیزیم اسپینل بین 52/0- 62/0 و عدد کروم در حدود 59/0- 69/0 می باشد. با استفاده از نتایج میکروپروب کانیایی، یک محیط اقیانوسی برای این نوع پریدوتیت ها اثبات شده است. این پریدوتیت ها در یک زون سوپراسابداکشن (ssz) در جلوی قوس (fore-arc) تشکیل شده اند. بر اساس مطالعات ترموبارومتری، دمای ماگمایی در فشارهای فرضی 18، 19 و 20 کیلوبار به ترتیب‍ c°‍2±09/1147، c°2±06/1148 و c°2±02/1149 و دمای سرد شدگی در حدود c°2±28/924 به دست آمده است. تمامی دماهای تعادلی محاسبه شده برای کانی ها در پریدوتیت های مورد مطالعه، تبلور این سنگ ها در شرایط ساب- سالیدوس را نشان می دهند و دماهای تخمین زده شده با در نظر گرفتن خطاهای احتمالی در محاسبات دما تماماً در محدوده اسپینل پریدوتیت قرار می گیرند. افیولیت های نقده از دیدگاه لیتولوژی همسانی نزدیکی با افیولیت های کمربند افیولیتی زاگرس (در ایران و عراق) و مدیترانه شرقی دارد. بر اساس مدل فرضی ارائه شده حوضه اقیانوسی زاگرس، به عنوان شاخه جنوبی نئوتتیس در ایران به شمار می آید که افیولیت های نقده در امتداد شمال غربی افیولیت های زاگرس نیز بخش هایی از تکه های اقیانوسی حوضه جنوبی نئوتتیس هستند که در اواخر کرتاسه تشکیل شده اند. فرورانش نئوتتیس به احتمال در ارتباط با گشایش کافت اطلس در اواخر ژوراسیک و اوایل کرتاسه اتفاق افتاده است. در مطالعات اخیر شروع برخورد نئوتتیس در ایران حدوداً از 23-25 میلیون سال پیش بوده و 15-20 میلیون سال ادامه داشته است. هم چنین پیوستن نهایی صفحه عربستان به اوراسیا را به زمان میوسن میانی نسبت داده اند که با تأخیر زمانی نسبت به برخورد قاره ای در ترکیه (ائوسن) رخ داده است. مصرف نئوتتیس و برخورد قاره ای مرتبط توسط افیولیت های جنوب ایران نی ریز، کرمانشاه و نقده در طول زون تراستی اصلی زاگرس ثبت شده است. آبداکشن پوسته اقیانوسی در اواخر کرتاسه شروع شده و با جای گیری افیولیت ها همراه بوده که در طول سانتونین در عمان و ماستریشتین در شمال غرب زاگرس رخ داده است.